VOV: Chương trình Theo dòng Thời sự: Vắc xin Quinvaxem và câu chuyện an toàn tiêm chủng!

MC1: Thưa quý vị và các bạn! Trong chương trình Theo dòng Thời sự ngày hôm qua (28/10/2015), chúng tôi đã đề cập câu chuyện Vắc xin Quinvaxem và câu hỏi về an toàn tiêm chủng, vị khách mời của chương trình là Bác sỹ Nguyễn Trọng An, Liên minh vận động chính sách Y tế Việt Nam đã có những phân tích, bình luận, giải đáp xoay quanh những tai biến về tiêm chủng trong thời gian gần đây. Qua các số máy của chương trình 043.9341040; 0439349483; 043936418, chúng tôi đã nhận được hàng trăm cuộc gọi của thính giả gửi các câu hỏi, ý kiến về vấn đề an toàn tiêm chủng và mong muốn được làm rõ các vấn đề liên quan đến chất lượng vắc xin Quinvaxem.

MC2: Để giúp thính giả có thêm những góc nhìn về vắc xin Quinvaxem, về quy trình đánh giá tai biến cũng như các giải pháp nhằm bảo đảm an toàn tiêm chủng, trong chương trình Theo dòng Thời sự hôm nay, chúng tôi mời đến phòng phát thanh trực tiếp GS.TS Đặng Đức Anh, Viện trưởng Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương, Trưởng ban Quản lý Dự án Tiêm chủng mở rộng Quốc gia. Quý vị quan tâm hoặc muốn gửi câu hỏi đến vị khách mời, xin gọi đến số điện thoại 043.9349483; 0439341040. Tôi xin nhắc lại số điện thoại 043.9349483; 0439341040. Bây giờ, xin mời BTV… bắt đầu cuộc trao đổi.

 

BTV: Trước hết, xin cám ơn GS.TS Đặng Đức Anh, Viện trưởng Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương, Trưởng Dự án Tiêm chủng mở rộng Quốc gia đã đến phòng thu trực tiếp để tham gia chương trình của chúng tôi hôm nay.

GS.TS Đặng Đức Anh: Xin chào quý thính giả của VOV chương trình Theo dòng Thời sự.

 

BTV: Thưa GS.TS Đặng Đức Anh, trong chương trình Theo dòng Thời sự ngày hôm qua, rất nhiều thính giả đã đặt câu hỏi về chất lượng vắc xin Quinvaxem trong chương trình Tiêm chủng mở rộng quốc gia. Vậy ông có thể nói rõ hơn về vắc xin này?

GS.TS Đặng Đức Anh: Vắc xin Quinvaxem là vắc xin phối hợp phòng 5 bệnh bạch hầu, ho gà, uốn ván, viêm gan B, viêm phổi/màng não do vi khuẩn Hib. Đây là vắc xin nhập ngoại, được sản xuất tại Hàn Quốc, do Liên minh toàn cầu về vắc xin và tiêm chủng (GAVI) viện trợ thông qua UNICEF cung ứng. Vắc xin Quinvaxem đã được Tổ chức Y tế thế giới tiền kiểm định về chất lượng. Trước khi đưa vào Việt Nam, vắc xin này cũng đã được Bộ Y tế cấp phép lưu hành; từng lô vắc xin được kiểm định chặt chẽ về an toàn và chất lượng. Vắc xin Quinvaxem đã được sử dụng trên 449 triệu liều ở hơn 94 nước trên thế giới. Tại Việt Nam đã có gần 25 triệu liều đã được sử dụng cho trẻ em trên toàn quốc từ năm 6/2010 đến nay.

 

BTV: Thưa ông, cũng trong câu chuyện ngày hôm qua, vị khách mời đã đặt ra những lo ngại về thành phần ho gà toàn tế bào trong vắc xin Quinvaxem, bởi theo vị chuyên gia này thì thành phần ho gà toàn tế bào được đánh giá có tỷ lệ phản ứng cao, trong khi thành phần ho gà vô bào trong vắc xin 5 trong 1, 6 trong 1 lại chưa ghi nhận trường hợp tai biến sau tiêm nào tại Việt Nam. Đây liệu có là nguyên nhân gián tiếp khiến không ít trẻ gặp tai biến sau tiêm Quinvaxem không, thưa GS.TS?

GS.TS Đặng Đức Anh: Theo thông báo của Tổ chức Y tế thế giới, vắc xin ho gà toàn tế bào có tỷ lệ phản ứng nhẹ như sốt, sưng đau tại chỗ tiêm… cao hơn so với vắc xin chứa thành phần ho gà vô bào. Tuy nhiên, tỷ lệ phản ứng nặng của vắc xin ho gà vô bào và toàn tế bào là tương đương nhau. Tại Việt Nam, hàng năm có khoảng 100.000 đến 200.000 liều vắc xin ho gà vô bào được sử dụng tại các cơ sở tiêm chủng dịch vụ. Con số này thấp hơn nhiều so với 5,5 triệu liều vắc xin Quinvaxem được triển khai hàng năm trong Chương trình Tiêm chủng mở rộng trên toàn quốc.

Theo đánh giá năm 2014 của Tổ chức Y tế thế giới về các trường hợp phản ứng sau tiêm vắc xin Quinvaxem tại Việt Nam. Kết quả đánh giá cho thấy có 9 trường hợp phản ứng có liên quan đến vắc xin trên tổng số 14 triệu mũi tiêm (0,64/1 triệu liều), không có tử vong trong số 9 ca này. Chỉ ghi nhận 1 trường hợp sốc phản vệ trên tổng số 14 triệu mũi tiêm (0,07/1 triệu liều), thấp hơn so với thông báo của nhà sản xuất.

 

BTV: Thưa GS.TS, trong ngày hôm qua, chúng tôi đã ghi lại một số ý kiến thính giả gửi đến chương trình. Xin mời ông và quý vị cùng nghe:

TG Nghĩa, quận Bình Tân, TP HCM: Vắc xin Quinvaxem không phải là sự lựa chọn hàng đầu của gia đình. Mình có điều kiện nên muốn sử dụng loại vắc xin tốt hơn cho con. Ở đây, loại vắc xin Pentaxim sẽ ít có sốc phản vệ hơn loại vắc xin trong Chương trình Tiêm chủng mở rộng. Nếu không có vắc xin thì sẽ qua chỗ khác để chích ngừa cho bé.

TG Liên, Quảng Trị: Tiêm vắc xin là cách phòng bệnh tốt nhất, nhưng mà có sự việc xảy ra trong thời gian qua, gây hoang mang lo lắng cho các bà mẹ. Không biết có nên đưa đi tiêm  hay không. Nếu đưa đi tiêm thì có an toàn hay không. Nếu chẳng may xảy ra với con mình thì răng?

 

BTV: Vâng, thưa GS.TS Đặng Đức Anh, sau khi lắng nghe ý kiến của một người dân bày tỏ sự quyết tâm chờ đợi vắc xin dịch vụ 5 trong 1 chứ không tiêm Quinvaxem và 1 người thì băn khoăn không biết có nên cho con đi tiêm phòng vắc xin này, ông có bình luận gì?

GS.TS Đặng Đức Anh:Hiện nay, một số bậc phụ huynh có tư tưởng muốn chờ đợi để được sử dụng vắc xin tương tự, được cung ứng trong tiêm chủng dịch vụ, vì cho rằng vắc xin này tốt hơn, an toàn hơn vắc xin miễn phí trong Tiêm chủng mở rộng. Tuy nhiên, nếu không được tiêm chủng hoặc tiêm muộn, tiêm thiếu mũi trẻ sẽ có nhiều nguy cơ mắc các bệnh truyền nhiễm. Các biến chứng nguy hiểm của bệnh sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe và tương lai của trẻ thậm chí tử vong. Vắc xin Quinvaxem chứa thành phần ho gà toàn tế bào, miễn dịch có được sau tiêm vắc xin này sẽ có hiệu quả bảo vệ bền vững hơn so với vắc xin ho gà vô bào. Tuy nhiên, cũng giống như thuốc, khi tiêm chủng mỗi cơ thể có phản ứng với vắc xin khác nhau nên có người sau tiêm chủng bị đau tại chỗ tiêm, sốt nhẹ, một số rất ít (khoảng 1/1 triệu liều vắc xin sử dụng) có thể bị phản ứng nặng hơn như sốc. Thực tế, có trường hợp cùng một lô vắc xin, thậm chí tiêm cùng 1 lọ vắc xin nhưng có trẻ có phản ứng nghiêm trọng, trong khi các trẻ khác cùng tiêm vắc xin bình thường đó là do cơ địa mỗi người khác nhau. Sau tiêm chủng các bậc phụ huynh cần chăm sóc trẻ, theo dõi sức khỏe của trẻ để sớm phát hiện một số dấu hiệu bất thường như khóc thét, tím tái, khó thở,bú ít, li bì …và đưa ngay trẻ đến cơ sở y tế để được điều trị kịp thời tránh xảy ra một số rủi ro đáng tiếc.

Hãy tự trang bị cho con mình hành trang tốt nhất là sức khỏe - phòng tránh một số bệnh truyền nhiễm nguy hiểm có vắc xin dự phòng hiệu quả nhất là tiêm chủng vắc xin đầy đủ, đúng lịch. Các kết quả đánh giá độc lập nguyên nhân phản ứng sau tiêm vắc xin Quinvaxem trong thời gian qua cho thấy có nhiều trường hợp trùng hợp với thời điểm tiêm vắc xin... Xã hội cần có sự nhìn nhận đúng đắn, chúng tôi cần có sự ủng hộ của các phương tiện thông tin đại chúng để cộng đồng hiểu đúng về chất lượng vắc xin trong TCMR, hiểu được trách nhiệm đưa con em mình đi tiêm chủng đầy đủ để bảo vệ sức khỏe cho trẻ em.

 

BTV: Thưa ông, trong trường hợp không may sau khi tiêm, trẻ gặp tai biến liên quan đến vắc xin thì chúng ta có quy trình xử lý ra sao? Liệu y tế tuyến xã, phường, quận, huyện có đảm bảo năng lực cấp cứu nếu trẻ gặp rủi ro sau tiêm?

GS.TS Đặng Đức Anh: Trên thực tế, vắc xin là một trong những loại sinh phẩm được kiểm tra nghiêm ngặt  nhất về tính an toàn, tuy nhiên vẫn cần lưu ý với các bà mẹ, vắc xin cũng như thuốc, không có loại vắc xin nào là tuyệt đối an toàn. Cán bộ tiêm chủng tại tất cả các tuyến đều được đào tạo, tập huấn những kiến thức về an toàn tiêm chủng và xử lý ban đầu đối với các trường hợp phản ứng sau tiêm. 100% các trạm y tế xã phường đều sẵn có thuốc điều trị sốc. Các trường hợp phản ứng ngay tại thời điểm tiêm chủng thì trẻ cần được xử trí tại cơ sở y tế gần nhất. Điều quan trọng nhất là các bà mẹ cần cho trẻ ở lại trạm y tế sau tiêm 30 phút và chăm sóc trẻ sau tiêm chủng để phát hiện sớm các biểu hiện bất thường sau tiêm chủng như trẻ sốt cao, co giật, khóc thét, tím tái, khó thở, bú ít, bỏ bú, li bì …và nhanh chóng đưa trẻ đến cơ sở y tế để được xử trí kịp thời tránh rủi ro đáng tiếc.

 

BTV: Qua theo dõi của chúng tôi thì nhiều trường hợp tử vong sau tiêm vắc xin Quinvaxem được Hội đồng chuyên môn kết luận là trùng hợp ngẫu nhiên, chỉ có 1 số trường hợp được kết luận liên quan đến vắc xin cũng như tiêm chủng. GS có ý kiến gì về điều này?

GS.TS Đặng Đức Anh: Vắc xin được sử dụng trong chương trình tiêm chủng mở rộng để phòng một số  bệnh truyền nhiễm nguy hiểm cho trẻ nhỏ, trẻ sơ sinh. Giai đoạn này trẻ rất dễ bị nhiễm trùng hay các bệnh bẩm sinh, là nguyên nhân chính gây ra tử vong. Theo ước tính của WHO dị tật bẩm sinh và nhiễm trùng là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong ở trẻ dưới 5 tuổi tại Việt Nam. Nếu các dấu hiệu của bệnh chưa được phát hiện tại thời điểm tiêm chủng thì rất dễ có sự trùng hợp giữa thời điểm bệnh tiến triển và tiêm chủng, vì thế các dấu hiệu bất thường sau tiêm rất dễ bị quy kết do tiêm chủng. Thực tiễn  triển khai vắc xin ở Việt Nam với khoảng 600 trăm triệu mũi tiêm vắc xin trong 30 năm nay, tai biến xảy ra sau tiêm vắc xin là hãn hữu đã minh chứng rất rõ tính an toàn của vắc xin. Tuy nhiên, cũng giống như thuốc, khi tiêm chủng mỗi cơ thể có phản ứng với vắc xin khác nhau nên có người sau tiêm chủng bị đau tại chỗ tiêm, sốt nhẹ, một số rất ít (khoảng 1/1 triệu liều vắc xin sử dụng) có thể bị phản ứng nặng hơn như sốc. Thực tế, có trường hợp cùng một lô vắc xin, thậm chí tiêm cùng 1 lọ vắc xin nhưng có trẻ có phản ứng nghiêm trọng, trong khi các trẻ khác cùng tiêm vắc xin bình thường đó là do cơ địa mỗi người khác nhau.

 

BTV: Thưa ông, còn nhiều ý kiến băn khoăn cho rằng, nếu vắc xin Quinvaxem tiếp tục gây nên nhiều phản ứng và tai biến nặng sau tiêm, như vậy có tiếp tục sử dụng vắc xin này trong chương trình Tiêm chủng mở rộng hay không?

GS.TS Đặng Đức Anh: Vắc xin trong chương trình TCMR hay vắc xin dịch vụ trước khi sử dụng cho trẻ em đều phải được Bộ Y tế cấp phép lưu hành; được kiểm định an toàn và chất lượng chặt chẽ. Chất lượng vắc xin sử dụng trong Tiêm chủng mở rộng không hề thua kém các vắc xin dịch vụ. Thực tế cho thấy thực trạng một số ít người dân tìm kiếm tiêm chủng dịch vụ các vắc xin có thành phần tương tự như vắc xin Tiêm chủng mở rộng chỉ xảy ra ở các thành phố lớn, và chỉ chiếm số lượng rất nhỏ. Mỗi năm nước ta có khoảng 1,7 triệu trẻ được sinh ra, tỷ lệ tiêm vắc xin Quinvaxem trong chương trình TCMR trong năm vừa qua vẫn đạt trên 95% ở trẻ em dưới 1 tuổi, mỗi năm có khoảng 1,6 triệu trẻ được tiêm chủng 3 mũi vắc xin Quinvaxem hàng năm.

Như vậy đại đa số người dân vẫn tin tưởng khi cho con đi tiêm chủng trong Chương trình Tiêm chủng mở rộng.Hiệu quả phòng bệnh của vắc xin Quinvaxem đã được khẳng định qua các con số mắc ho gà, bạch hầu giảm sau thời gian triển khai vắc xin này. Thực tế đã ghi nhận số trẻ mắc ho gà tập trung ở trẻ không tiêm chủng, tiêm muộn, đồng thời ghi nhận tình trạng ổ dịch bạch hầu rải rác ở địa phương tỷ lệ tiêm chủng thấp hoặc đã cho thấy sự nguy hiểm nếu không tiêm chủng vắc xin phòng bệnh.

 

BTV: Xin cám ơn GS.TS Đặng Đức Anh về cuộc trao đổi này. Xin cám ơn quý thính giả đã gọi điện về tham gia chương trình. Chúng tôi sẽ trở lại câu chuyện này khi có các diễn biến mới nhất liên quan đến vấn đề này. Kính mời quý vị và các bạn đón nghe!

Dự án TCMR